Entartete Musik

Entartete Kunst is een Duitse term die in nazi-Duitsland (1933-1945) werd gebruikt om kunst aan te duiden die niet aan de eisen van het nationaal-socialistisch regime voldeed. Het ging vooral om moderne kunst uit die tijd, zoals abstracte kunst en het expressionisme. Het betekent in het Nederlands ‘ontaarde kunst’ (of: gedegenereerde), daarbij refererend aan de door de nazi’s wel esthetisch en moreel juist geachte ‘Arische’ kunst. De term entartet (gedegenereerd) werd na 1938 ook voor de (klassieke) muziek in het leven geroepen: Entartete Musik. Het werd gebruikt voor muziekstromingen als jazz (arrangementen), atonale muziek, en boven alles alle muziek van joodse componisten. ‘Nationalistische muziek’, vermoedelijk muziek met folklore-achtige elementen en die patriottische gevoelens zou kunnen losmaken, was ook verdacht. Al deze muziek werd in de ban gedaan. Het was voor het eerst in de mensheid dat ras bepaalde of muziek goed of niet goed was. Raciale doctrine, Wagneriaans antisemitisme en Arische suprematie bepaalden voortaan het muziekleven. Door deze maatregel werd het muziekleven in Duitsland, en alle andere bezette gebieden, uitermate eentonig. Na de aanval van nazi-Duitsland op de Sovjet-Unie was het ook niet meer toegestaan Russische muziek uit te voeren.

Binnen een enkele generatie had het culturele hart van Centraal-Europa een totaal ander aanzien gekregen. Na de oorlog kon slechts een fractie van wat voorheen was, hersteld worden. Nog steeds, inmiddels al meer dan tachtig jaar na de machtsovername van de nazi’s, kunnen we ons nauwelijks een beeld vormen van wat was en wat verloren is gegaan.