Had Francis Fukuyama ongelijk?

De liberale democratie, voor de generaties van na 1945 zoiets als een evidentie, is vandaag geen rustig bezit meer: niet in Europa, niet in Nederland, terwijl grote delen van de wereld het huwelijk tussen liberalisme en democratie nooit heeft omhelst. We horen tegenwoordig over ‘liberale democratie’, over ‘post-liberalisme’, terwijl de recente geschiedenis van de Verenigde Staten laat zien dat de overgang van democratie naar autocratische machtsuitoefening verbluffend makkelijk verloopt. Daarnaast is het evident dat Poetin bezig is de geopolitieke situatie sinds de inval in Oekraïne ten nadele van Europa’s democratieën te transformeren, terwijl China al vanaf 1989 resoluut weigerde de liberale democratie te omhelzen. Maar er is ook kritiek van binnenuit: is het liberalisme niet ontaard in neoliberale anarchie, in verlies van tradities en een bezielend verband, en in het isolement van kwetsbaren? Wat valt er te leren van de critici van de liberale democratie? Had Fukuyama dan toch ongelijk met zijn stelling uit 1989 dat we met het einde van het communisme in 1989 het ‘einde van de (ideologische) geschiedenis’ hadden bereikt? We bespreken in de cursus teksten die de kern van een democratische rechtsstaat onder woorden brengen, en teksten van tegenstanders: zij die de democratie of de ‘volkswil’ tegen het liberalisme in stelling brengen en zij die een liberalisme zonder democratie voorstaan.