Het Sticht Utrecht: opkomst en ondergang van een vorstendom
De bisschop van Utrecht in zijn zetelkerk
Het Sticht Utrecht was het gebied waarover de bisschoppen van Utrecht in de middeleeuwen het bestuur voerden. Het reikte van Oudewater helemaal tot aan Groningen. Hoe is dat ontstaan? En wat leidde vijf eeuwen later tot de ondergang?
Vijf eeuwen lang
Nog altijd is de Domtoren het trotse middelpunt van de stad Utrecht. Dat de Utrechtse Dom ooit de zetelkerk was van een omvangrijk bisdom, is bij velen wel bekend. Maar dat bisschoppen uit datzelfde bisdom vijf eeuwen lang ook een van de grootste landsheerlijke gebieden binnen onze huidige landsgrenzen bestuurden, weet lang niet iedereen.
Hoe werkte dat bestuur en hoe combineerde de bisschop dat met zijn verplichtingen als kerkelijk bestuurder? Hoe kwam hij aan die macht? Wat maakte dat de positie van het Sticht als zelfstandig landsheerlijk gebied later in de middeleeuwen steeds meer onder druk kwam te staan? En wat leidde uiteindelijk tot de ondergang daarvan? Kaj van Vliet laat in zeven colleges de opkomst, de ontwikkeling en de ondergang van het Sticht Utrecht zien. Daarbij kijken we ook naar de talrijke sporen die het bestuur van de bisschop heeft nagelaten. Niet alleen in de stad Utrecht maar ook in de huidige provincies Utrecht, Overijssel, Drenthe en Groningen.
Deze cursus is een herhaling van het najaar 2024.
Bijeenkomst 1
3 oktober 2025
De hand van de Duitse keizer (1010-1122):
– Voorspel: de vorming van het bisdom
– Van Adelbold tot Godebald: Utrecht als steunpunt van de Duitse keizer
Bijeenkomst 2
10 oktober 2025
Grenzen aan de landsheerlijke macht (1122-1233):
– Godebald: ruzie met de keizer
– Tussen Holland en Gelre
– Vijfde Kruistocht: de bisschop als kruisvaarder
– Slag bij Ane en de oorlog tot Drenthe en Coevorden
Bijeenkomst 3
17 oktober 2025
In de schaduw van Holland (1234-1317):
– Het Sticht onder Rooms-koning Willem II
– De overmacht van graaf Floris V
– Gwijde van Avesnes
Bijeenkomst 4
31 oktober 2025
Bisschop en Staten (1317-1378)
– Jan van Arkel: herstel van de landsheerlijke positie
– Arnold van Horne en de Stichtse Landbrief
Bijeenkomst 5
7 november 2025
Tussen twee pausen (1378-1456)
– Hernieuwde aandacht voor het Oversticht
– Het Utrechts Schisma: een verscheurd bisdom
– De machtsgreep van Bourgondië
Bijeenkomst 6
14 november 2025
In de greep van Bourgondië en Habsburg (1456-1528)
– David en Filips van Bourgondië: van Utrecht naar Wijk bij Duurstede
– Hendrik van Beieren: zwanenzang van het Sticht
– Overdracht van de temporaliteit
– Naspel: het Sticht als onderdeel van de Habsburgse Nederlanden
Bijeenkomst 7
21 november 2025
Excursie naar Het Utrechts Archief: bezoek aan de tentoonstelling over de Stichtse landbrief en 650 jaar werken aan democratie in de provincie Utrecht.
|
Beschikbaar
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
||
|
