Prof. dr. Henny Lamers: een TOP docent!

Prof. dr. Henny Lamers geeft al zo’n 18 jaar cursussen bij HOVO Utrecht. Dan ben je bij HOVO echt een TOP docent! Wie is hij?

Zijn specialisme is het onderzoek naar de geboorte, de levensloop en de dood van sterren.
En dan met name van hele zware sterren. Die sterren leven relatief kort, slechts een paar miljoen jaar, dat is veel korter dan de zon die 9 miljard jaar oud kan worden.
De zware sterren blijken gedurende hun hele leven met enorme snelheden van meer dan 1000 km/seconde(!) hun buitenlagen de ruimte in te blazen. Daarmee verrijken zij de ruimte met gassen zoals koolstof, stikstof en zuurstof enzovoort. En dat zijn nou net de gassen die nodig zijn voor leven! Als er in het verleden niet zoveel zware sterren waren geweest, en als die niet op zo’n grote schaal de ruimte hadden verrijkt met hun producten, dan was er nu geen leven mogelijk geweest op aarde. Alle zuurstof atomen die we inademen, alle kalk atomen in onze botten, alle ijzer atomen in onze rode bloedlichaampjes: ze zijn allemaal in sterren gemaakt.
Het is toch fantastisch om je te realiseren dat wij gemaakt zijn van sterrenstof?

Hij was van jongs af al gefascineerd door licht en deed proefjes met lenzen en spiegeltjes en doorzichtige balpennen waarmee je een regenboog zichtbaar kon maken.
Na eerst gestudeerd te hebben in Nijmegen, stapte hij in 1965 over naar Utrecht. Daar studeerde hij in 1967 af op een onderzoek naar zware sterren. Vervolgens kreeg hij meteen een baan als onderzoeker aan het nieuw opgerichte Laboratorium voor Ruimte Onderzoek, o.l.v. prof. Kees de Jager. Daar werd hij hoofd van de afdeling Ultraviolet Astronomie, een nieuw onderzoeks gebied. In 1974 gepromoveerd hij op een proefschrift “Studies on the structure and stability of extended stellar atmospheres”. Daarna een jaar als postdoc naar Princeton.
Hoewel hij zijn baan in Utrecht behield vertrok hij vaak voor langere tijd naar de VS waar hij
onderzoek deed en colleges gaf, o.a. in Boulder Colorado en Madison, Wisconsin. Ook na zijn emeritaat in 2006 geeft Henny nog steeds colleges over de levensloop van sterren aan de University of Washington in Seattle.

Toen het internationaal zeer gerenommeerde Utrechts Sterrenkundig Instituut in 2012 door een onbegrijpelijke domme actie door het College van Bestuur werd opgeheven (na 370 jaar!) was Henny zo boos dat hij weigerde om nog iets voor de Universiteit te doen. Hij stapte over naar HOVO-VU in Amsterdam. Later, in 2016, is hij toch weer cursussen voor HOVO -Utrecht gaan geven omdat hij vond dat HOVO cursisten daar niet de dupe van moesten worden.
Hij vindt HOVO cursussen belangrijk en geeft ze graag. Mensen zijn nieuwsgierig en velen krijgen pas na hun pensioen de gelegenheid om hun interesse te vergroten en te studeren wat ze willen. Iemand zei een keer tegen hem: “ HOVO docenten hebben er vaak geen idee van hoeveel plezier het de cursisten doet dat ze op latere leeftijd nog zoveel kunnen leren over hun hobby-onderwerp” . Hij volgt nu zelf ook HOVO colleges, o.a. over de evolutie van het leven op aarde.
Op dit moment geeft Henny de cursus “Het mysterieuze heelal” die gaat over al het wonderlijks dat zich in het universum afspeelt en over de recente ontdekkingen daarvan. Het gaat o.a. over het ontstaan van de planeten, leven en dood van sterren, witte dwergen en zwarte gaten, donkere materie en donkere energie, zwaartekrachts golven, de oerknal, en de zoektocht naar buitenaards leven.

Henny Lamers staat bekend als iemand die een meester is in het eenvoudig uitleggen van moeilijke zaken. En we vroegen hem naar het geheim daarvan. Hij zegt dan het volgende:
‘Mijn cursussen zijn gericht op mensen met een alfa of gamma achtergrond. Regelmatig horen of lezen ze in de media over sterrenkundige ontdekkingen waarvan het belang voor leken moeilijk te beoordelen is. Toch zijn ze er benieuwd naar. Ik vind het fijn om
ze een indruk te geven van al die wonderlijke objecten en verschijnselen in het heelal.
Gedurende de cursus kunnen ze me elke week tippen over artikelen of onderwerpen in de media waarover ze meer zouden willen weten. Ik besteed dan de eerste 10 minuten van elke les ook aan een door hen gekozen onderwerp. Ik merk dat dit erg op prijs wordt gesteld.
Het geheim van het uitleggen van moeilijke zaken is: verplaats je in de gedachten van mensen die nieuwsgierig zijn maar geen voorkennis hebben. ‘Leg eerst het principe uit in simpele termen en eenvoudige voorbeelden die aansluiten op wat ze zien en kennen uit het leven om ons heen. Zwaai met een balletje aan een elastiekje, of gooi een sinasappel de zaal in of strek je arm en houd beurtelings het linker of het rechter oog bedekt als je naar je duim kijkt. Zo kun je verrassend veel dingen uitleggen en bovendien onthoudt men het’.

Nog meer kennis opdoen van de ruimte, buiten de cursussen van HOVO, kan ook nog.
Hij raadt de cursisten aan om eens een bezoek te brengen aan Sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht, of aan Space Expo in Noordwijk. En neem dan vooral je kleinkinderen mee!
Er is bovendien heel veel literatuur over allerhande sterrenkundige onderwerpen in het Nederlands. Bij voorbeeld van Govert Schilling, of Vincent Icke, al is die laatste vaak te moeilijk voor leken.
Daarom heeft hij zelf ook vier kleine AstroBoekjes geschreven op het niveau van leken, uitgegeven in eigen beheer:
De Mens tussen de Sterren: wij zijn gemaakt van sterrenstof (19e druk)
Hallo is daar Iemand: speuren naar leven in het heelal (16e druk)
De Oerknal en het uitdijend heelal: terug naar de oorsprong (16e druk)
Het draait allemaal om de zon: ons wonderlijke planetenstelsel (8e druk)