Een TOP docent… Karel Onwijn

Karel Onwijn als reisleider…

Al jaren kent HOVO Utrecht het fenomeen TOP-docent. Daarmee worden docenten bedoeld die jaren lang met succes cursussen hebben verzorgd bij HOVO Utrecht. Karel Onwijn is er zo een.

Hij geeft cursussen en colleges over de vijftien voormalige Sovjetrepublieken – oftewel de Euraziatische regio die maar liefst 550 keer de oppervlakte van Nederland is. Door de eeuwenlange Russische invloed hebben deze landen een gemeenschappelijke cultuurhistorische achtergrond die duidelijk afwijkt van de omliggende landen. En aangezien deze regio tot 1991 nog hermetisch was afgesloten van de buitenwereld, maakt het onderzoeken naar en reizen in deze landen heel uitdagend: Karel Onwijn voelt zich nog regelmatig een echte ontdekkingsreiziger.

Panteleimonklooster in Odessa ©KO

Over zijn studiekeuze en vakgebied vertelt Karel desgevraagd dat hij geschiedenis en politicologie heeft gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn studietijd viel samen met het aan de macht komen van Michail Gorbatsjov en de lancering van zijn nieuwe politiek van Glasnost & Perestrojka. Voor het eerst in lange tijd werd het IJzeren Gordijn stukje bij beetje opengeschoven en hij, evenals vele andere studenten, wilden daar natuurlijk alles van weten. Ze slaagden erin een studentenuitwisseling te organiseren met het Historisch Archief Instituut – de huidige Moskouse Universiteit voor Geesteswetenschappen. Daarna zou hij er meerdere langere periodes verblijven voor onderzoek en stage. Uiteindelijk is hij afgestudeerd op de geschiedenis van de internationale radio-uitzendingen van Radio Moskou, gebaseerd op participerend onderzoek, oral history en archiefonderzoek in Rusland.

Onvermijdelijk wordt aan alle TOP-docenten de vraag gesteld hoe ze bij HOVO Utrecht zijn terechtgekomen en wat hen daar deed blijven. Een pluim voor de HOVO-student is ook nu weer het antwoord dat het de studenten zelf waren die hem vasthielden. Hij zag dat de studenten bij HOVO sterk betrokken waren bij colleges en cursussen en dat ze altijd meer literatuur wilden lezen dan opgegeven – iets wat docenten bij de reguliere studenten niet gewend waren. Nadat Karel een paar keer met een HOVO-college meeliep, wist hij al snel dat hij aan dit zeer leergierige en dankbare publiek colleges wilde gaan geven. Zijn ervaring is dat de HOVO-studenten al over veel kennis en levenservaring beschikken. En dat maakt lesgeven aan hen zo interessant. Een college is nooit eenrichtingsverkeer, maar een gemeenschappelijk project met veel interactie op hoog niveau waar hij zelf ook nog steeds heel veel van leert!

Houten kerk in de Karpaten. ©KO

In het afgelopen jaar was er eigenlijk geen sprake van ‘normale’ colleges. Het was, zegt Karel, een heel spannende tijd, zeker de eerste periode toen alle colleges abrupt stopten (voorjaar 2020). Hij is HOVO Utrecht zeer erkentelijk dat hij met een handvol docenten groen licht kreeg om online verder te gaan. Dat groepje kreeg vrijwel meteen een stoomcursus Zoom en ze mochten al heel snel hun colleges gaan geven via dit prachtige medium. “Dat waren echt fantastische weken, niet in de laatste plaats dankzij de cursisten zelf, die net als wij met Zoom in het diepe sprongen, maar opvallend snel de techniek onder de knie kregen. Vooral in die periode waren de Zoom-cursussen voor velen sociale hoogtepunten van de week – velen kwamen immers nauwelijks de straat op. Mede daarom vind ik het belangrijk om veel interactie in mijn cursussen te hebben en om in ieder geval op drie momenten – aan het begin, in het midden en aan het einde – iedereen plenair en bij voorkeur met camera aan in beeld te krijgen, opdat we zien dat we niet alleen zijn. Zo zijn er in de loop van tijd leuke discussies en gesprekken geweest, ook na afloop van het college, zoals vroeger in de collegezaal”.

Karel Onwijn is bij HOVO Utrecht gelukkig nog lang niet klaar dit jaar! Er lopen nog prachtige cursussen over Rusland en de Baltische landenEstland, Letland en Litouwen. Eind augustus zal hij hopelijk ook een HOVO-reis naar deze landen begeleiden die aansluit op deze cursus.

De Maidan in Kiev. ©KO

In juni en juli de verzorgde hij de online cursus ‘Grensland’: een cultuurhistorische kennismaking met Oekraïne, dat letterlijk ‘aan de grens’ betekent (tussen Europa en Rusland) en dat het grootste land van Europa is. In deze cursus maakte de cursist uitgebreid kennis met de politieke en culturele geschiedenis van Oekraïne, waarbij ook dankbaar gebruikgemaakt wordt van de rijke vruchten van de lokale Oekraïense literatuur, film en muziek. Daar willen we met een HOVO-reis naartoe, begin oktober. De cursus is reeds gestart; op de webpagina leest u meer over de reis.

Ten slotte staat er voor de maanden november en december dit jaar een interessante collegereeks op het programma over de geschiedenis van de betrekkingen tussen Nederland en Rusland. Daarbij zullen we naast de grote lijnen ook veel aandacht besteden aan de vele historische observaties en ervaringen van Nederlanders in Rusland (inclusief de Sovjet-Unie) als die van Russen in Nederland, inclusief tsaren, kozakken en schrijvers.

In Karel Onwijn kent HOVO Utrecht een docent die wetenschap, kennis van zaken, enthousiasme en een goed verhaal weet te combineren. Met recht een TOP-docent!

Voor (toekomstige) cursisten die meer willen lezen heeft Karel Onwijn de volgende leessuggesties:

– Het Nederlandstalig standaardwerk over Rusland en de Sovjet-Unie is Een geschiedenis van Rusland van Rurik tot Poetin van Jan Willem Bezemer en Marc Jansen (Van Oorschot 1915), dat ook de nodige aandacht besteedt aan de niet-Russische republieken.

– En een laagdrempelig en luchtig Nederlandstalig reisboek over mijn regio is Vals Plat in de Oeral. Een zoektocht naar de oostgrens van Europa van Marc Hanneman (ed.) (Uitgeverij Aspekt, 2008).

– Natuurlijk is een bezoek aan een van de landen de beste manier om kennis te maken, waarbij de laagstdrempelige landen (zonder visumproblematie etc.) de Baltische landen, Oekraïne en Georgië zijn.